Maken de moderne elektronische media ons oppervlakkiger? Het is een vraag waar wij niet dagelijks bij stilstaan. Internet en aanverwante elektronische media hebben sluipenderwijs bezit van ons leven genomen. Dat heeft volgens Nicholas G. Carr, auteur van Het ondiepe (‘Hoe onze hersenen omgaan met internet’) grote gevolgen voor ons brein. Niet alleen wanneer wij online zijn maar ook in het dagelijkse leven.

'Ieder mens gedraagt zich wel eens irrationeel!' Deze stelling, uitgesproken door een collega, was voor mij de aanleiding om dit boek te lezen. Niet omdat ik twijfelde aan de juistheid van deze stelling, maar omdat het bij mij de vraag opriep: waar komt irrationaliteit vandaan? Is het inherent aan de manier waarop ons brein werkt of ontstaat het door opvoeding en scholing? In mijn zoektocht naar het antwoord stuitte ik op 'Irrationaliteit', de Nederlandse vertaling van het uit 1992 afkomstige boek 'Irrationality', geschreven door de Britse psycholoog Stuart Sutherland.

De Roos van Leary, de teamrollen van Belbin, het situationeel leiderschapsmodel: allemaal theorieën waar ik tijdens trainingen of adviesopdrachten mee in aanraking ben gekomen. Ik maakte er notities van en hield ze in mijn achterhoofd. Maar zou het niet handig zijn als je af en toe gewoon één boek uit de kast kunt trekken waar veelgebruikte modellen nog even kort worden uitgelegd? Vanuit die gedachte schreven de adviseurs van HRD-adviesbureau GITP het 'Groot psychologisch modellenboek'.

Hebben we wel of niet een vrije wil? Deze discussie houdt filosofen, onderzoekers, theologen en rechters al eeuwen bezig. Met 'De vrije wil bestaat niet' maakt Victor Lamme voor eens en voor altijd een einde aan dit debat. Of niet?

'Meer zekerheid door minder controle', luidt de ondertitel van 'Dans met kans', een boek over de rol van toeval en (on)zekerheid in ons leven, geschreven door een drietal INSEAD-wetenschappers. Die ondertitel is intrigerend paradoxaal: hoe kun je nu aan zekerheid winnen door controle op te geven?

In 'Leven met de handrem eraf' van Karen Walthuis wordt dieper ingegaan op de diverse crisismomenten die je beleeft of kunt beleven in de verschillende fasen die je doormaakt. Walthuis geeft een heldere analyse en herkenbare voorbeelden en tips en tricks om jezelf door deze crisismomenten heen te coachen. Door de herkenbare voorbeelden is het makkelijk leesbaar en maakt zij het boek luchtiger.

Dans met kans, een intrigerende titel, met een even integrerende ondertitel: Meer zekerheid door minder controle. Drie (!) INSEAD hoogleraren die denken nog iets toe te kunnen voegen aan de recente reeks boeken over de rol van toeval in ons leven? Denk aan de Zwarte Zwanen van Taleb, De dronkemanswandeling van Mlodinow en A random Walk down Wallstreet van Malkiel. Maken zij hun pretenties waar?

Mark Earls is een marketinggoeroe. In 'De ultieme kudde' leidt hij ons door nieuwe inzichten uit allerlei wetenschappelijke richtingen die een toepassing hebben op het vak van marketing. Voor marketingmensen die geen zin hebben om zelf allerlei bronnen te raadplegen buiten het marketingveld een absolute aanrader.

Het is een prachtige titel: 'Dans met Kans: Meer Zekerheid door Minder Controle'. Dit belangwekkende boek is geschreven door Spyros Makridakis, Robin Hogarth en Anil Gaba, allen als gedragswetenschappers verbonden aan business-school INSEAD. Het boek behandelt een zeer actueel onderwerp: hoe kunnen we effectiever omgaan met onzekerheid? Volgens de auteurs door het loslaten van de illusie van controle. Klinkt dit logisch?

Het moest er natuurlijk een keer van komen: een modellenboek dat vooral de rechterhersenhelft activeert. Deze keer staan niet de lineaire strategiemodellen centraal, maar modellen die de ontplooiing van mensen bevorderen. Geen overbodig onderwerp in de huidige tijd. Het fraai uitgevoerde 'Groot Psychologisch Modellenboek' biedt 51 bekende en minder bekende modellen, en lijkt me een verrijking voor de literatuur.

Meer dan veertig auteurs hebben meegewerkt aan het 'Groot Psychologisch Modellenboek'. En het boek draagt met recht de term 'groot'; het behandelt maar liefst 51 modellen. Elke beschrijving is allereerst gericht op de praktische toepassing van een model. De term 'psychologisch' is overigens te beperkend. Veel modellen richten zich - ook - op sociologische aspecten. Maar ook bij die modellen maken de auteurs een vertaling naar de leerpunten voor het individu. Dit boek is een aanrader voor iedereen die zich actief bezighoudt met de ontwikkeling van mensen, teams en organisaties.

Ruim honderdvijftig jaar nadat Darwin zijn baanbrekende werk over de evolutie publiceerde, dringt de evolutietheorie door op de werkvloer. Bram Buunk, hoogleraar evolutionaire sociale psychologie aan de Universiteit van Groningen, probeert in zijn boek 'Oerdriften op de werkvloer' allerhande irrationeel gedrag te verklaren vanuit de evolutionaire ontwikkeling van de mens. Hij legt uit waarom oerdriften als pesten, roddelen, afgunst, rivaliteit, leedvermaak etc., ondanks alle theorieën en trainingen nog steeds de kop op steken.

Mindfulness wordt steeds vaker toegepast in de gezondheidszorg, vooral bij een combinatie van psychische en somatische klachten. Monique Hulsbergen geeft in 'Mindfulness, de aandachtsvolle therapeut' een vrijwel compleet overzicht van de wetenschappelijke achtergrond en de praktische toepassing van mindfulness. Door de theoretische basis is het een uitstekend boek voor therapeuten die een goed overzicht willen. Voor de geïnteresseerde 'leek' is het bruikbaar als u meer wilt weten over achtergrond en toepassing van mindfulness. Als u vooral op zoek bent naar praktische oefeningen is dit boek minder geschikt.

Hoewel de titel wellicht anders doet vermoeden, heeft het boekje Spoken bestaan van Suzanne Unck niets van doen met paranormale  verschijnselen. ‘Een spook in dit boek is een metafoor voor je (voormalige) beschermingsmechanisme dat je angst aanjaagt en je meesleurt naar een plek waar je niet hoort: opgesloten in jezelf’, aldus de schrijfster in het openingshoofdstuk.

De ondertitel van het boek 'De stof van het denken' is 'Taal als venster op de menselijke natuur'. Als geïnteresseerde leek die van taal en de menselijke geest houdt, wekte dat meteen mijn interesse. Maar eenmaal begonnen, kom ik er al snel achter dat het boek dusdanig bombastisch en omslachtig geschreven is, dat het moeilijk doorkomen is voor de gemiddelde niet-linguïst. Jammer, want het nieuwste boek van Steven Pinker bevat ook interessante stukken.

Er zijn talloze psychologische modellen in omloop en het gebruik ervan is vooral in de wereld van leidinggeven en adviesverlening niet meer weg te denken. En niet zelden dreigen deze modellen in verwaterde vorm toegepast te worden, omdat de inzet niet gestoeld is op bestudering van theoretische fundamenten. Maar welk model is nu werkelijk geschikt als je beter wilt leren omgaan met bijvoorbeeld conflicten, faalangst wilt aanpakken, charisma wilt ontwikkelen of wilt begrijpen of weten welke leerstijl voor jou of je klant het meest effectief is? In het 'Groot psychologisch modellenboek' zetten Anthon van der Horst, Marcel Wanrooy en Hanno Meyer de belangrijkste modellen op een rijtje.

'De vijfde revolutie' is de verslaggeving van een rondreis van wetenschapsjournalist Lone Frank langs verschillende neurospecialisten. Zij illustreert de lezer dat de vele inzichten over de hersenen een vijfde revolutie teweeg brengt. Een boeiend boek dat op verhalende wijze de feitelijke werkelijkheid in kaart brengt van ons meest complexe orgaan.